Can khương

Can khương là gì?

• Can khương là tên gọi khác của Gừng khô, nhờ chứa thành phần đa dạng với dược tính cao nên được dùng làm vị thuốc phổ biến trong Đông y. Đây là thảo dược khô dễ bảo quản, lại hiệu quả trong chữa đau bụng lạnh, đầy trướng không tiêu, chân tay giá lạnh, ho suyễn, thấp khớp.

----------------------------------------------------

Thành phần hóa học

• Trong gừng có 2 – 3% tinh dầu, chủ yếu là các hợp chất hydrocarbon sesquiterpenic. Ngoài ra còn có chất nhựa dầu (5%), chất béo (3,7%), tinh bột và các chất cay như zingeron, zingerola và shogaola. Vị cay có trong Gừng là do hoạt chất zingeron.

Tác dụng dược lý

• Gừng có những tác dụng dược lý như sau:
  • Ức chế thần kinh trung ương, làm giảm vận động tự nhiên và tăng thời gian gây ngủ của thuốc ngủ barbituric. Cao chiết Gừng khô, gingerol và shogaol đều ức chế sự vận động tự nhiên của chuột nhắt.
  • Hạ nhiệt: shogaol và gingerol làm giảm sốt trên chuột đã được gây sốt bằng cách tiêm men bia.
  • Giảm đau và giảm ho.
  • Chống co thắt: shogaol và gingerol có tác dụng này.
  • Chống nôn: dịch chiết Gừng khô có tác dụng trên chó gây nôn bằng đồng sulfat.
  • Kích thích sự vận chuyển trong đường tiêu hóa: dịch chiết Gừng khô cho chuột nhắt uống làm tăng sự vận chuyển barisulfat.
  • Tác dụng chống viêm: dịch chiết Gừng khô tiêm dưới da cho chuột nhắt ức chế sự tăng tính thẩm thấu của các mao quản trong phản ứng viêm thực nghiệm.

Mô tả dược liệu

• Can khương là thân rễ khô của Gừng lâu năm, có củ phình bự và tạo xơ nhiều thì được thu hoạch, rửa sạch, sắc lát và phơi khô để dùng. Lúc này, thành phần dược tính có trong Can khương là nhiều nhất. Giá trị này ít hơn ở cây non.

Công năng

• Can khương có vị cay, tính ôn. Bào khương (Can khương bào chế rồi) vị cay đắng, tính đại nhiệt. Vào sáu kinh: tâm, phế, tỳ, vị, thận, đại tràng.

Công dụng

• Có tác dụng làm ấm trừ hàn, chữa bụng đau, chân tay lạnh, nôn mửa, tiêu chảy, đầy trướng khó tiêu, ho suyễn, tứ chi lạnh. Liều dùng 4 – 20g dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán. Thường dùng phối hợp với các thuốc khác.

Bài thuốc có Can khương

• Chữa nhức đầu, lạnh bụng, nôn, có đờm
  • Can khương 10g, Chích cam thảo 4g, nước 300ml, sắc còn 100ml chia nhiều lần uống trong ngày. Thấy đỡ thì uống bớt đi.
• Chữa đau bụng, đầy bụng
  • Can khương sấy khô tán nhỏ dùng nước cơm chiên thuốc, mỗi lần uống 2 – 4g.
• Chữa cảm hàn rét run hoặc đau bụng lạnh da, đi phân nước
  • Gừng khô, Riềng ấm, mỗi vị 15 – 20g. Sắc uống.
• Chữa cam tẩu mã (nhiễm trùng hoại thư)
  • Can khương, quả Táo ta, Phèn chua với lượng bằng nhau. Tán nhỏ và bôi vào lợi.
• Chữa viêm khớp dạng thấp
  • Can khương 3g, Đương quy 9g, Xuyên khung 9g, Phụ tử 6g, Bạch thược 9g, Thục địa 9g. Sắc uống 1 thang/ngày.

Lưu ý khi sử dụng Can khương

• Can khương là vị thuốc đại cay, người có nhiệt, có thai không nên dùng. Vì tính cay nên làm tổn hại đến khí huyết cơ thể, không nên dùng trong thời gian dài.