Kha tử

Kha tử là gì?

• Cây Kha tử hay còn được gọi là Cây Chiêu Liêu, Hạt Chiêu Liêu, Kha Lê, Kha Lê Lặc, thuộc họ Bàng với danh pháp khoa học là Combretaceae. Kha tử là tên gọi hạt của Cây kha tử. Cây kha tử là một loại dược liệu quý, chúng mọc hoang và được trồng nhiều ở một số tỉnh miền Nam nước ta. Trong y học, Kha tử có tác dụng điều trị trĩ nội, tiêu chảy, ho mạn tính kèm khàn giọng, ho cảm, hen và ho do phế hư.

----------------------------------------------------

Thành phần hóa học

• Trong Kha tử có tới 20 - 40% tanin bao gồm axit elagic, axit galic và axit luteolic. Lượng tanin có khi lên tới 51,3% nếu quả thật khô.
• Ngoài ra còn có axit chebulinic C41H34O27 với tỷ lệ 3-4%. Thủy phân axit chebulinic sẽ cho một phân tử glucoza 3 phân tử axic galic và một phân tử axit có công thức C14H12O11.
• Trong nhân còn có 36,7% dầu vàng nhạt, trong, nửa khô.

Tác dụng của Kha tử

• Theo y học cổ truyền
  • Tính vị
    • Kha tử tính ôn, vị cay, đắng và se.
  • Quy kinh
    • Quy về kinh Phế và Đại tràng.
  • Công dụng
    • Chỉ tả sáp tràng, liễm phế chỉ khái.
    • Trừ ho, chữa khàn tiếng, ra mồ hôi trộm.
    • Sát trùng dạ dày, đường ruột.
    • Ngăn ngừa tiêu chảy, đi ngoài phân lỏng.
    • Hỗ trợ làm săn chắc niêm mạc dạ dày.
    • Chữa trĩ nội, kiết lỵ kinh niên.
• Theo y học hiện đại
  • Nhờ hoạt chất Polysaccharide, quả cây Chiêu liêu có thể điều trị viêm họng, khản tiếng, giảm ho rõ rệt trong 30 phút.
  • Chất Alloyl trong quả có thể kháng virus, ức chế sự phát triển của một số loại virus làm suy giảm hệ thống miễn dịch của con người (theo Viện thống kê Ấn Độ).
  • Là chất kháng sinh tự nhiên, có khả năng diệt khuẩn mạnh mẽ nhờ hàm lượng tamin dồi dào.
  • Ức chế sự phát triển của trực khuẩn bạch hầu, tụ cầu vàng, trực khuẩn mủ xanh, liên cầu khuẩn tán huyết, Pseudomonas Aeruginosa, Salmonella Typhi.
  • Ức chế và tiêu diệt các loại virus gây viêm họng như virus cúm A, cúm B, Herpes Simplex (HPV), vi khuẩn như tụ cầu, liên cầu.

Liều lượng và cách dùng Kha tử

• Kha tử có thể dùng tươi hoặc dùng khô. Có thể sắc thành nước uống hoặc tán thành bột mịn, nấu cao hoặc ngâm rượu đều được.
• Liều lượng sử dụng khuyến cáo: 3 – 10g / ngày.

Bài thuốc chữa bệnh từ Kha tử

• Chữa phong hàn cảm mạo, khan tiếng do viêm họng
  • Sử dụng Kha tử 4 quả, Cát cánh 10g, Cam thảo 6g, sắc cùng 150ml nước lọc cũng 150ml Đồng tiện (nước tiểu đồng tử). Sắc nhỏ lửa đến khi còn 150ml thì dùng uống khi còn ấm. Mỗi ngày uống 1 thang thuốc liên tục trong 10 ngày.
• Chữa ho hen do hư phế hoặc ho kéo dài làm khàn giọng
  • Sử dụng 10g Kha tử, Cam thảo, Hạnh nhân, mỗi vị 5g, sắc cùng 600ml nước lọc. Đun nhỏ lửa trong 20 phút đến khi còn 300ml thì chia 3 lần trong ngày, mỗi ngày 1 tháng, liên tục trong 7 – 10 ngày.
• Chữa ho do phế hư
  • Sử dụng 8g Kha tử (giã dập, bỏ hạt), 10g Cát cánh, 6g Cam thảo, sắc cùng 3 bát nước đến khi còn 200ml thì chia thành 4 lần uống trong ngày. Mỗi ngày một thang cho đến khi các triệu chứng khỏi hẳn.
• Trị viêm họng, đau rát họng
  • Sử dụng 1 – 2 quả Kha tử, rửa sạch, để ráo. Cắt lấy phần vỏ quả, nhai kỹ, nuốt nước. Áp dụng bài thuốc 2 – 3 lần mỗi ngày, liên tục trong 10 ngày.
• Chữa trẻ em ho có đờm
  • Nướng 1 – 2 quả cây Chiêu liêu đến khi có mùi thơm thì cho vào ly có 100 ml nước ấm, phối với một lượng nhỏ muối, khuấy đều dùng ngậm và nuốt từ từ. Mỗi ngày sử dụng 1 lần cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.
• Chữa tiêu chảy mãn tính, trĩ nội, lỵ do nhiệt
  • Dùng 10g quả cây Chiêu liêu, Mộc hương, Hoàng liên, mỗi vị 5g, rửa sạch với nước muối, phơi khô dưới bóng râm, sau lại tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 3 – 6 g, uống với nước sôi để nguội, mỗi ngày 3 lần.
• Chữa tiêu chảy lâu ngày, sa hậu môn, lỵ do suy yếu và hàn
  • Sử dụng 10g quả cây Chiêu liêu, Can khương, anh túc xá, mỗi vị 5g, tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 3 – 6 g uống với nước ấm, mỗi ngày 3 lần.
• Trị thổ tả do lạnh, tâm tỳ loạn đau
  • Dùng Khả tử, Cam thảo, Hậu phát, Lương khương, Phục linh, Can khương, Trần bì, Thảo quả, Thần khúc, Mạch nha, mỗi vị đều 5g, tán thành bột mịn, trộn đều. Khi dùng lấy 6g uống với 200ml nước ấm, mỗi ngày 2 lần đến cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.
  • Chữa ruột sôi, trĩ lậu, tiêu chảy do hàn hư, đi ngoài phân sống, bụng đau
  • Sử dụng quả cây Chiêu liêu 2.8g, Quất hồng, Cù túc xá, mỗi vị 2g, Cam khương 4g, tán thành bột mịn, trộn đều. Khi dùng, lấy 3 – 6g pha cùng 200ml nước ấm. Mỗi ngày uống 2 lần.
• Trị ngộ độc thức ăn, nhiễm khuẩn, lỵ mãn tính kèm sốt, tiêu chảy lâu ngày
  • Sử dụng 5g quả cây Chiêu liêu nướng chín, bỏ hạt, Mộc hương, Hoàng tiễn, mỗi vị 5g, tán thành bột mịn, chia thành 3 lần uống trong ngày. Khi uống hòa bột thuốc vào 200ml nước sôi để nguội, khuấy đều, mỗi ngày dùng 1 thang, liên tục trong 7 – 10 ngày.
• Chữa viêm thương lõm vào, sâu quảng
  • Sử dụng 20 quả Kha tử, Thanh đại, Giáng hương, mỗi vị 4g, Ngũ bội tử 20g, tán thành bột mịn, trộn với dầu mè, bôi vào vết thương mỗi ngày 2 lần.

Lưu ý khi sử dụng Kha tử

• Người tích nhiệt thấp hoặc mắc hội chứng ngoại cảnh không được dùng.
• Người cảm ngoại tà, táo bón không được dùng.

Bảo quản dược liệu Kha tử

• Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.