Paliperidone

Paliperidone là gì?

• Paliperidone là một chất ngăn chặn có chọn lọc các tác dụng của monoamine, có đặc tính dược lý khác với các thuốc an thần kinh truyền thống. Paliperidone liên kết mạnh với thụ thể serotonergic 5-HT2- và dopaminergic D2-.

----------------------------------------------------

Chỉ định

• Thuốc Paliperidone được chỉ định để điều trị tâm thần phân liệt và trong điều trị rối loạn phân liệt kết hợp với thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc ổn định tâm trạng ở người lớn và thanh thiếu niên.
• Paliperidone cũng có sẵn dưới dạng hỗn dịch giải phóng kéo dài ba tháng một lần và hai năm một lần để tiêm bắp trong điều trị tâm thần phân liệt.

Tương tác với các thuốc khác

• Cần thận trọng khi kê đơn thuốc Paliperidone với các loại thuốc được biết là kéo dài khoảng QT, ví dụ, thuốc chống loạn nhịp nhóm IA (ví dụ: Quinidine, disopyramide), thuốc chống loạn nhịp nhóm III (ví dụ: Amiodarone, sotalol), một số thuốc kháng histamin, một số thuốc chống loạn thần khác và một số thuốc chống sốt rét (ví dụ: Mefloquine).
• Do tác dụng chính trên thần kinh trung ương của paliperidone, nên thận trọng khi sử dụng kết hợp với các thuốc tác dụng trung ương khác (ví dụ: Thuốc giải lo âu, hầu hết các thuốc chống loạn thần, thuốc ngủ, thuốc phiện...).
• Paliperidone có thể đối kháng với tác dụng của levodopa và các chất chủ vận dopamine khác. Nếu sự kết hợp này được cho là cần thiết, đặc biệt là ở bệnh Parkinson giai đoạn cuối, nên kê đơn liều thấp nhất có hiệu quả trong mỗi lần điều trị.
• Do có khả năng gây hạ huyết áp thế đứng, tác dụng phụ có thể được quan sát thấy khi được sử dụng với các thuốc điều trị khác có khả năng này (ví dụ: Thuốc chống loạn thần khác, thuốc ba vòng).
• Cần thận trọng nếu paliperidone được kết hợp với các loại thuốc khác được biết là làm giảm ngưỡng co giật (tức là phenothiazines hoặc butyrophenones, clozapine, tricyclics hoặc SSRIs, tramadol, mefloquine...).
• Sử dụng đồng thời paliperidone 1 lần/ngày với carbamazepine 200 mg 2 lần/ngày làm giảm khoảng 37% Cmax và AUC trung bình ở trạng thái ổn định của paliperidone.
• Các sản phẩm thuốc hoặc thảo mộc khác có tác dụng cảm ứng, ví dụ, rifampicin và St. John's wort (Hypericum perforatum) có thể có tác dụng tương tự đối với paliperidone.
• Các sản phẩm thuốc ảnh hưởng đến thời gian vận chuyển qua đường tiêu hóa có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu của paliperidone (ví dụ: Metoclopramide).
• Dùng đồng thời một liều duy nhất paliperidone 12 mg với viên nén giải phóng kéo dài natri divalproex (hai viên 500 mg x 1 lần/ngày) làm tăng Cmax và AUC của paliperidone khoảng 50%. Giảm liều paliperidone nên được xem xét khi sử dụng đồng thời với valproate sau khi đánh giá lâm sàng.
• Sử dụng đồng thời thuốc Paliperidone với risperidone: Không khuyến cáo sử dụng đồng thời với risperidone uống vì paliperidone là chất chuyển hóa có hoạt tính của risperidone và sự kết hợp của cả hai có thể dẫn đến tác dụng cộng hợp .
• Sử dụng đồng thời paliperidone với thuốc kích thích tâm thần: Việc sử dụng kết hợp thuốc kích thích tâm thần (ví dụ: Methylphenidate) với paliperidone có thể dẫn đến các triệu chứng ngoại tháp khi thay đổi một trong hai hoặc cả hai phương pháp điều trị.
• Tương tác với thực phẩm 
  • Không dùng chung với rượu.

Chống chỉ định

• Quá mẫn với paliperidone, risperidone, hoặc bất kỳ thành phần nào của công thức.

Liều lượng & cách dùng

• Liều dùng  Paliperidone
  • Người lớn
    • Dạng bào chế viên nén phóng thích kéo dài
    • Tâm thần phân liệt hoặc rối loạn tâm thần:
      • Liều khuyến cáo: Để điều trị tâm thần phân liệt ở người lớn là 6 mg x 1 lần/ngày, dùng vào buổi sáng. Không cần chỉnh liều ban đầu. 
      • Một số bệnh nhân có thể dùng liều thấp hơn hoặc cao hơn trong phạm vi khuyến cáo từ 3 mg đến 12 mg (đối với điều trị tâm thần phân liệt) hoặc 6 mg đến 12 mg (đối với rối loạn tâm thần) 1 lần mỗi ngày. Việc điều chỉnh liều, nếu được chỉ định, chỉ nên thực hiện sau khi đánh giá lại lâm sàng. Khi có chỉ định tăng liều, khuyến cáo tăng 3 mg/ngày và thường nên thực hiện cách nhau hơn 5 ngày (đối với điều trị tâm thần phân liệt) hoặc thường xảy ra trong khoảng thời gian hơn 4 ngày (đối với rối loạn tâm thần).
      • Liều tối đa: 12 mg x 1 lần/ngày.
    • Chuyển sang các sản phẩm thuốc chống loạn thần khác:
      • Không có dữ liệu được thu thập một cách có hệ thống để giải quyết cụ thể việc chuyển bệnh nhân từ paliperidone sang các sản phẩm thuốc chống loạn thần khác. Do đặc điểm dược lực học và dược động học khác nhau giữa các sản phẩm thuốc chống loạn thần, cần có sự giám sát của bác sĩ lâm sàng khi chuyển sang một sản phẩm chống loạn thần khác được coi là phù hợp về mặt y tế.
      • Dạng hỗn dịch tiêm truyền phóng thích kéo dài (tiêm bắp)
    • Paliperidone hàng tháng:
      • Lưu ý: Trước khi bắt đầu dùng paliperidone tiêm bắp (IM) hàng tháng, hãy thiết lập khả năng dung nạp bằng cách uống một liều paliperidone hoặc risperidone. Sau khi bắt đầu dùng paliperidone hàng tháng, không cần thiết phải dùng đồng thời với thuốc chống loạn thần đường uống.
      • Khởi đầu: 234 mg (150 mg dưới dạng base) vào ngày điều trị đầu tiên, tiếp theo là 156 mg (100 mg dưới dạng base) 1 tuần sau đó, với cả hai liều được dùng ở cơ delta. 
      • Liều thứ hai có thể được thực hiện 4 ngày trước hoặc sau thời điểm 1 tuần. 
      • Lưu ý: Khi chuyển đổi từ các thuốc chống loạn thần tiêm tác dụng kéo dài khác (ở trạng thái ổn định), không cần dùng liều khởi đầu.
• Cách dùng  Paliperidone
  • Với dạng bào chế viên nén phóng thích kéo dài: Thuốc Paliperidone dùng đường uống, 1 lần/ngày vào buổi sáng, không phụ thuộc bữa ăn. Viên nén giải phóng kéo dài Paliperidone nên được nuốt toàn bộ với chất lỏng; không nhai, chia hoặc nghiền nát.

Tác dụng phụ

• Thường gặp 
  • Viêm phế quản, nhiễm trùng đường hô hấp trên, viêm xoang, nhiễm trùng đường tiết niệu, cúm.
  • Tăng cân, tăng cảm giác thèm ăn, giảm cân, giảm cảm giác thèm ăn.
  • Hưng cảm, kích động, trầm cảm, lo lắng.
  • Mất ngủ.
  • Parkinson, an thần, buồn ngủ, đau đầu, chóng mặt, rối loạn vận động, run. Mờ mắt.
  • Block nhĩ thất, rối loạn dẫn truyền, điện tâm đồ QT kéo dài, nhịp tim chậm, nhịp tim nhanh.
  • Hạ huyết áp thế đứng, tăng huyết áp.
  • Đau họng, ho, nghẹt mũi.
  • Đau bụng, khó chịu ở bụng, nôn, buồn nôn, táo bón, tiêu chảy, khó tiêu, khô miệng, đau răng.
  • Transaminase tăng lên.
  • Ngứa, phát ban.
  • Đau cơ xương, đau lưng, đau khớp.
  • Vô kinh.
• Ít gặp 
  • Viêm phổi, viêm đường hô hấp, viêm bàng quang, viêm tai, viêm amidan.
  • Số lượng bạch cầu giảm, giảm tiểu cầu, thiếu máu, hematocrit giảm.
  • Tăng prolactin máu.
  • Đái tháo đường, tăng đường huyết, tăng vòng eo, chán ăn, tăng triglycerid máu.
  • Rối loạn giấc ngủ, trạng thái bối rối, giảm ham muốn tình dục, thiếu khí huyết, căng thẳng, ác mộng.
  • Rối loạn vận động chậm chạp, co giật, ngất, tăng động tâm thần vận động, chóng mặt tư thế, rối loạn chú ý, rối loạn nhịp tim, rối loạn chức năng thần kinh, giảm cảm giác, dị cảm.
  • Sợ ánh sáng, viêm kết mạc, khô mắt.
  • Chóng mặt, ù tai, đau tai.
  • Rối loạn nhịp xoang, điện tâm đồ bất thường, đánh trống ngực.
  • Khó thở, thở khò khè, chảy máu cam.
  • Sưng lưỡi, viêm dạ dày ruột, khó nuốt, đầy hơi.
  • Gamma-glutamyltransferase tăng, men gan tăng.
  • Mày đay, rụng tóc, chàm, mụn trứng cá.
  • Creatine phosphokinase trong máu tăng, co thắt cơ, cứng khớp, sưng khớp, yếu cơ, đau cổ.
  • Tiểu không kiểm soát, tiểu nhiều, bí tiểu, khó tiểu.
  • Rối loạn cương dương, rối loạn xuất tinh, rối loạn kinh nguyệt, galactorrhoea, rối loạn chức năng tình dục, đau vú, khó chịu ở vú.
  • Phù mặt, oedemae, ớn lạnh, nhiệt độ cơ thể tăng, dáng đi bất thường, khát nước, đau ngực, khó chịu ở ngực, khó chịu.
  • Té ngã.
• Hiếm gặp
  • Nhiễm trùng mắt, nấm móng, viêm mô tế bào, viêm da.
  • Mất bạch cầu hạt, giảm bạch cầu trung tính, tăng bạch cầu ái toan.
  • Phản ứng phản vệ, quá mẫn.
  • Tiết hormone chống bài niệu không thích hợp, nước tiểu có glucose.
  • Nhiễm độc nước, nhiễm toan ceton do đái tháo đường, hạ đường huyết, chứng đa đường, tăng cholesterol máu.
  • Mộng du, hội chứng ác tính an thần kinh, thiếu máu não, không đáp ứng với kích thích, mất ý thức, mức độ suy giảm ý thức, rối loạn thăng bằng, phối hợp bất thường.
  • Tăng nhãn áp, rối loạn chuyển động mắt, trợn mắt, tăng tiết nước mắt.
  • Rung nhĩ, hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng.
  • Thuyên tắc phổi, huyết khối tĩnh mạch, thiếu máu cục bộ, đỏ bừng.
  • Hội chứng ngưng thở khi ngủ, tăng thông khí, hít phải viêm phổi, tắc nghẽn đường hô hấp, chứng khó thở.
  • Viêm tụy cấp, tắc ruột, tắc ruột, tiểu không kiểm soát, phân u, viêm môi.
  • Vàng da.
  • Phù mạch, bùng phát thuốc, tăng sừng, da khô, ban đỏ, đổi màu da, viêm da tiết bã nhờn, gàu.
  • Tiêu cơ vân.
  • Hội chứng cai nghiện ma túy.
  • Thiểu sản, chậm kinh, nữ hóa tuyến vú, căng sữa, phì đại tuyến vú, tiết dịch vú, tiết dịch âm đạo.
  • Hạ thân nhiệt, nhiệt độ cơ thể giảm, suy nhược.
• Không xác định tần suất 
  • Run, nhức đầu, hạ huyết áp thế đứng, nhịp tim nhanh, buồn ngủ, mất ngủ, mất ngủ, lo lắng, phản ứng ngoại tháp, chóng mặt, loạn trương lực, kéo dài khoảng QTc, buồn nôn, khó tiêu, tăng cân.

Lưu ý

• Lưu ý chung khi dùng  Paliperidone
  • Tăng tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân lão khoa bị rối loạn tâm thần liên quan đến sa sút trí tuệ
  • Có thể tăng nguy cơ tử vong khi sử dụng thuốc chống loạn thần không điển hình ở bệnh nhân lão khoa bị rối loạn tâm thần liên quan đến sa sút trí tuệ.
  • Thuốc chống loạn thần không điển hình, bao gồm paliperidone, không được chấp thuận để điều trị rối loạn tâm thần liên quan đến sa sút trí tuệ. 
  • Kéo dài khoảng thời gian QT
    • Paliperidone gây ra sự gia tăng khiêm tốn trong khoảng QT hiệu chỉnh (QTc).
    • Tránh sử dụng cho những bệnh nhân có khoảng QT kéo dài bẩm sinh, nhịp tim chậm, rối loạn điện giải chưa được điều chỉnh (ví dụ: Hạ kali máu, hạ kali máu), hoặc có tiền sử rối loạn nhịp tim. Cũng tránh sử dụng cho những người đang dùng các loại thuốc khác được biết là kéo dài khoảng QTc. 
  • Hội chứng ác tính thần kinh
    • Hội chứng ác tính an thần kinh (NMS), một hội chứng có khả năng gây tử vong cần ngừng thuốc ngay lập tức và điều trị triệu chứng tích cực, được báo cáo ở những bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần, bao gồm cả paliperidone.
  • Rối loạn vận động chậm
    • Rối loạn vận động chậm trễ, một hội chứng của các chuyển động rối loạn vận động có khả năng không thể đảo ngược, không tự chủ, được báo cáo. APA khuyến cáo nên đánh giá bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai về các cử động bất thường không tự chủ 12 tháng một lần; đối với những bệnh nhân có nhiều nguy cơ mắc chứng rối loạn vận động đi trễ, đánh giá 6 tháng một lần. Cân nhắc ngừng sử dụng paliperidone nếu xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn vận động muộn.
    • Tăng đường huyết và bệnh đái tháo đường
    • Tăng đường huyết nghiêm trọng, đôi khi kết hợp với nhiễm toan ceton, hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu hoặc tử vong, được báo cáo ở những bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần không điển hình.
    • Theo dõi chặt chẽ bệnh nhân tiền sử đái tháo đường để kiểm soát glucose và thực hiện xét nghiệm đường huyết lúc đói và định kỳ cho những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ của bệnh đái tháo đường (ví dụ: Béo phì, tiền sử gia đình mắc đái tháo đường). Nếu có các biểu hiện tăng đường huyết, thực hiện xét nghiệm đường huyết lúc đói.
  • Hiệu ứng GI
    • Hình dạng của viên nén paliperidone giải phóng kéo dài làm từ vật liệu không biến dạng nên thuốc không thay đổi đáng kể trong đường tiêu hóa. Một số trường hợp hiếm hoi được báo cáo về các triệu chứng tắc nghẽn ở những bệnh nhân có tắc nghẽn/hẹp tiêu hoá, liên quan đến thuốc giải phóng có kiểm soát được làm từ vật liệu không biến dạng. Vì vậy, tránh kê đơn paliperidone giải phóng kéo dài cho những bệnh nhân bị hẹp tiêu hoá (do bệnh lý hoặc do biến chứng điều trị).
    • Có thể có rối loạn chức năng thực quản và sự hít thở; sử dụng thuốc thận trọng ở những bệnh nhân có nguy cơ bị viêm phổi hít. 
  • Hạ huyết áp thế đứng
    • Đã báo cáo hạ huyết áp tư thế đứng và ngất. Thận trọng khi sử dụng cho bệnh nhân lớn tuổi và bệnh nhân tim mạch đã biết (ví dụ: Suy tim, tiền sử NMCT hoặc thiếu máu cục bộ, bất thường dẫn truyền) hoặc bệnh mạch máu não hoặc các tình trạng khác (ví dụ: Mất nước, giảm thể tích tuần hoàn, điều trị đồng thời hạ huyết áp) có thể dẫn đến hạ huyết áp . Cân nhắc theo dõi các dấu hiệu sinh tồn trong tư thế đứng ở những bệnh nhân dễ bị hạ huyết áp.
  • Hiệu ứng hệ thần kinh
    • Có thể xảy ra co giật; sử dụng thận trọng ở những bệnh nhân có tiền sử động kinh hoặc các tình trạng khác có thể làm giảm ngưỡng động kinh (ví dụ: Chứng mất trí nhớ loại Alzheimer, bệnh nhân lão khoa).
    • Thận trọng khi sử dụng cho những bệnh nhân tiếp xúc với các điều kiện có thể góp phần làm tăng nhiệt độ cơ thể (ví dụ: Mất nước, nhiệt độ quá cao, tập thể dục gắng sức, sử dụng đồng thời các thuốc kháng cholinergic).
    • Báo cáo về sự ngủ quên; khả năng suy giảm khả năng phán đoán, tư duy hoặc kỹ năng vận động.
    • Hiệu quả chống nôn được chứng minh trên động vật; cũng có thể xảy ra ở người và che dấu các biểu hiện của việc dùng quá liều với một số loại thuốc hoặc các tình trạng tiềm ẩn (ví dụ: Tắc ruột, hội chứng Reye, khối u não).
  • Tự tử
    • Nguy cơ mắc bệnh tâm thần; giám sát chặt chẽ những bệnh nhân có nguy cơ cao. Kê đơn với số lượng nhỏ nhất phù hợp với việc quản lý bệnh nhân tốt để giảm nguy cơ quá liều.
  • Tăng prolactin máu
    • Tăng nồng độ prolactin cơ thể; có thể tồn tại trong thời gian dùng thuốc mãn tính.
  • Bệnh đồng thời
    • Kinh nghiệm ở những bệnh nhân mắc một số bệnh đồng thời còn hạn chế.
    • Có thể tăng nguy cơ mắc hội chứng ác tính do thuốc an thần và tăng nhạy cảm với thuốc chống loạn thần ở bệnh nhân mắc hội chứng parkinson hoặc sa sút trí tuệ với thể Lewy; các biểu hiện của nhạy cảm có thể bao gồm lú lẫn, chậm chạp, không ổn định tư thế với việc ngã thường xuyên hơn, hoặc các tác dụng ngoại tháp.
• Lưu ý với phụ nữ có thai
  • Phân loại mức độ an toàn cho phụ nữ có thai là loại C.
  • Không có dữ liệu đầy đủ về việc sử dụng paliperidone trong thời kỳ mang thai.
  • Paliperidone không gây quái thai trong các nghiên cứu trên động vật, nhưng các loại độc tính sinh sản khác đã được quan sát thấy. Trẻ sơ sinh tiếp xúc với thuốc chống loạn thần (bao gồm cả paliperidone) trong ba tháng cuối của thai kỳ có nguy cơ bị các phản ứng bất lợi bao gồm các triệu chứng ngoại tháp và/hoặc cai thuốc có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng và thời gian sau khi sinh.
  • Đã có báo cáo về tình trạng kích động, tăng trương lực, giảm trương lực cơ, run, buồn ngủ, suy hô hấp hoặc rối loạn ăn uống. Do đó, trẻ sơ sinh cần được theo dõi cẩn thận. Paliperidone không nên được sử dụng trong thời kỳ mang thai trừ khi thật cần thiết. Nếu việc ngưng thuốc trong thời kỳ mang thai là cần thiết thì không nên thực hiện đột ngột. 
• Lưu ý với phụ nữ cho con bú
  • Paliperidone được bài tiết qua sữa mẹ đến mức có thể gây ảnh hưởng đến trẻ bú mẹ nếu dùng liều điều trị cho phụ nữ đang cho con bú. Paliperidone không nên được sử dụng khi cho con bú. 
• Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc
  • Paliperidone có thể có ảnh hưởng nhỏ hoặc trung bình đến khả năng lái xe và sử dụng máy móc do ảnh hưởng tiềm tàng đến hệ thần kinh và thị giác. Do đó, bệnh nhân nên được khuyến cáo không nên lái xe hoặc vận hành máy móc.

Quá liều

• Quá liều và xử trí
  • Triệu chứng: Buồn ngủ và an thần, nhịp tim nhanh và hạ huyết áp, kéo dài QT và các triệu chứng ngoại tháp. Xoắn đỉnh và rung thất đã được báo cáo có liên quan đến quá liều. Trong trường hợp dùng quá liều cấp tính, nên xem xét khả năng có sự tham gia của nhiều sản phẩm thuốc. 
• Cách xử lý khi quá liều thuốc  Paliperidone
  • Cần xem xét tính chất phóng thích kéo dài của sản phẩm khi đánh giá nhu cầu điều trị và phục hồi. Không có thuốc giải độc cụ thể cho paliperidone. Các biện pháp hỗ trợ chung nên được sử dụng.
  • Thiết lập và duy trì đường thở thông thoáng, đảm bảo đủ oxy và thông khí. Việc theo dõi tim mạch nên bắt đầu ngay lập tức và bao gồm việc theo dõi điện tâm đồ liên tục để phát hiện các rối loạn nhịp tim có thể xảy ra. Tụt huyết áp và trụy tuần hoàn cần được điều trị bằng các biện pháp thích hợp như truyền dịch tĩnh mạch và/hoặc thuốc cường giao cảm. Nên cân nhắc sử dụng than hoạt tính cùng với thuốc nhuận tràng.
  • Trong trường hợp có các triệu chứng ngoại tháp nghiêm trọng, nên dùng thuốc kháng cholinergic. Cần tiếp tục giám sát và theo dõi chặt chẽ cho đến khi bệnh nhân hồi phục.