Surfactant

Surfactant là gì?

• Surfactant là một chất làm ướt có tác dụng làm giảm sức căng bề mặt giữa hai chất lỏng hoặc giữa một chất lỏng và một chất rắn. Là chất mà phân tử của nó phân cực: một đầu ưa nước và một đuôi kị nước.

----------------------------------------------------

Liệu pháp Surfactant điều trị suy hô hấp sơ sinh

• Chỉ định bơm Surfactant được áp dụng trong điều trị suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng. Ở các trẻ này, hệ thống enzym xúc tác cho quá trình tổng hợp surfactant bởi các phế bào II chưa được hoàn chỉnh, trong khi surfactant rất cần thiết cho hoạt động của phổi ở trẻ sau khi sinh. Do đó ở trẻ sơ sinh dễ xảy ra nguy cơ khởi phát bệnh suy hô hấp.
• Những yếu tố gây thiếu surfactant tiên phát thường xảy ra ở đối tượng trẻ sinh non, bé trai, sinh đôi con thứ hai, sinh mổ, hoặc chủng tộc da trắng. Thiếu Surfactant thứ phát thường xảy ra trong trường hợp: Người mẹ bị tiểu đường, trẻ sinh ngạt, viêm phổi hoặc xuất huyết phổi, trẻ hít phân su hay ngộ độc oxygen,...
• Hội chứng suy hô hấp ở trẻ sinh non thường được điều trị bằng kỹ thuật bổ sung hợp chất Surfactan. Trước đây, y học thường dùng kỹ thuật bơm surfactant qua nội khí quản và cho trẻ thở máy. Hiện nay, kỹ thuật bơm surfactant điều trị suy hô hấp sơ sinh ít xâm lấn và đang ngày càng được sử dụng rộng rãi. Nếu nhận thấy trẻ bị suy hô hấp, nên dùng surfactant để điều trị sớm.
• Cụ thể, nên áp dụng liệu pháp Surfactant điều trị cho bệnh nhi ≤ 26 tuần khi cần FiO2 > 0,30 và đối với bệnh nhi > 26 tuần cần FiO2 > 0,40. Sử dụng Surfactant liều thứ 2, đôi khi thứ 3 nên được thực hiện nếu có bằng chứng suy hô hấp tiến triển. Hiện tại đã có nhiều phương pháp và kỹ thuật bơm surfactant khác nhau, cân nhắc tùy theo từng trường hợp cụ thể. Kỹ thuật bơm Surfactant trong điều trị suy hô hấp ở trẻ sơ sinh đã được triển khai độc lập tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng và Nha Trang từ tháng 4/2019.

Lợi ích lâm sàng của liệu pháp Surfactant

• Cải thiện thông khí phổi
• Tăng cường oxy hóa máu
• Giảm tần suất dò khí (biến chứng tràn khí màng phổi, ứ khí phế nang...)
• Giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật cho trẻ
• Giảm tỷ lệ tàn tật nghiêm trọng

Chỉ định dùng Surfactant

• Bệnh màng trong (hội chứng suy hô hấp cấp): Điều trị dự phòng, điều trị bệnh, điều trị nhắc lại.
• Điều trị hội chứng suy hô hấp do trẻ hít phân su
• Cân nhắc chữa trị trong một số trường hợp
• Xuất huyết phổi, viêm phổi nặng.

Chuẩn bị trước khi thực hiện bơm Surfactant

• Phương tiện thực hiện:
  • Máy theo dõi nhịp tim, SpO2.
  • Máy thở (Model: Carescape R860 - Series: CBRW00234, Hãng sx: GE Healthcaresố - Mỹ)
  • Monitor 7 thông số (Model: B40i, Hãng sx: GE Healthcare - Phần Lan)
  • Dụng cụ đo huyết áp động mạch (nếu có).
  • Máy phân tích khí máu.
  • Thiết bị X-quang tại giường (nếu có).
• Bệnh nhi:
  • Giải thích cho người nhà bệnh nhi về kỹ thuật sắp thực hiện.
  • Đảm bảo thân nhiệt, điều chỉnh ổn định các rối loạn toan kiềm, điện giải, đường huyết trước khi tiến hành bơm.
  • Bệnh nhi được an thần tốt, hút nội khí quản trước khi bơm, đặt nội khí quản đúng vị trí

Các bước tiến hành

• Bơm Curosurf:
  • Đội mũ, đeo khẩu trang, vệ sinh tay, mặc áo, đeo găng vô khuẩn.
  • Cắt ống sonde đến một độ dài xác định, ngắn hơn ống nội khí quản khoảng 0,5 - 1 cm.
  • Lấy thuốc vào một xi lanh, nối xi lanh này với ống sonde, bơm Curosurf từ từ vào sonde để đẩy hết khí trong sonde ra ngoài.
  • Một người phụ tháo máy thở ra khỏi ống nội khí quản để bác sĩ có thể đưa sonde đã có Curosurf vào trong ống nội khí quản, bơm thuốc nhanh cho trẻ trong vòng 2 - 3 giây.
  • Rút ống sonde ra, tiến hành nối lại nội khí quản vào máy thở, chỉnh áp lực vừa đủ để đẩy hết thuốc vào bên trong phổi. Không hút nội khí quản trong vòng một giờ sau khi bơm surfactant, trừ khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu tắc nghẽn đường thở rõ ràng.
  • Kiểm tra khí máu 1 - 2 giờ sau bơm, thực hiện X-quang 2 - 6 giờ sau bơm.
  • Điều chỉnh máy thở, duy trì mức PaO2 > 55mmHg, PCO2 35 - 45mmHg và pH > 7,3.
• Bơm Newfactan và Survanta:
  • Các bước thực hiện tương tự như với bơm Curosurf, tuy nhiên các loại thuốc Surfactant này có thể tích lớn, nên sẽ có một số điểm khác như sau:
    • Phải tiến hành pha thuốc Newfactan, Alvofact theo hướng dẫn riêng cho từng loại. Thuốc Survanta đã có sẵn ở dạng hỗn dịch. Chia thuốc vào trong 3 xi lanh.
    • Bơm thuốc lần lượt ở 3 tư thế: bệnh nhi nằm ngửa, nghiêng phải, nghiêng trái. Với mỗi tư thế, bơm thuốc qua ống nội khí quản nhanh từ 2 - 3 giây. Sau đó chờ trong 30 giây đến 2 phút, hoặc đến khi bệnh nhi ở vào trạng thái ổn định rồi mới tiến hành bơm lượt kế tiếp.
    • Kỹ thuật bơm Surfactant sẽ khó thực hiện được nếu như tiêu chuẩn chăm sóc chung không đạt chất lượng cao. Vinmec đã đáp ứng điều kiện tiêu chuẩn khắt khe để áp dụng Liệu pháp Surfactant trong điều trị suy hô hấp ở trẻ sơ sinh, bao gồm đầy đủ các phương tiện hỗ trợ và đội ngũ bác sĩ thực hiện thành thạo trong các kỹ thuật: Đặt nội khí quản, sử dụng máy thở, xử lý tình huống cấp cứu hô hấp tuần hoàn, xử trí các ca bệnh nhi bị tràn khí màng phổi