Xa tiền tử

Xa tiền tử là gì?

• Xa tiền tử là vị thuốc đã được khám phá từ xa xưa với nhiều công dụng hữu ích như sáng mắt, lợi niệu, thanh nhiệt, điều trị tiêu chảy, lợi tiểu… Tuy nhiên khi sử dụng loại dược liệu này để điều trị bệnh thì vẫn có một số chống chỉ định và tác dụng phụ mà người bệnh cần hết sức lưu ý.

----------------------------------------------------

Thành phần hóa học

• Xa tiền tử có chứa chất nhầy, trong đó có polysaccharid là plantasan, ngoài ra còn có dầu béo và một số các acid hữu cơ.

Tác dụng của xa tiền tử

• Theo y học cổ truyền
  • Xa tiền tử có vị ngọt, tính hàn, quy vào các kinh Can, Thận và Tiểu Tràng.
  • Công năng: Ích thận cố tinh, thanh can sáng mắt, thanh thấp hóa đờm, thanh thấp nhiệt tỳ vị, thanh nhiệt, lợi thấp.
  • Chủ trị:
    • Trị các bệnh viêm bàng quang cấp, viêm đường niệu đạo, viêm thận cấp tính
    • Trị chứng đái dắt, tiểu đau buốt, khó khăn, nước tiểu nóng, đỏ đục với lượng ít, thậm chí là tiểu ra máu
    • Trị chứng thấp nhiệt
    • Trị bệnh lỵ, viêm đường ruột, tiêu chảy
• Theo y học hiện đại
  • Trong hạt mã đề người ta tìm thấy nhiều thành phần với các công dụng dược lý như sau
    • Tăng cường bài tiết acid uric, nước tiểu, muối NaCl.
    • Trong hạt có chất glycosid có khả năng xúc tiến sự phân tiết niêm mạc đường hô hấp, ức chế trung khu hô hấp. Vì vậy mà vị thuốc này thường được dùng để trấn ho trừ đờm.
    • Hạ huyết áp.
    • Ức chế sự phát triển của trực khuẩn lỵ.

Một số vị thuốc từ xa tiền tử

• Trị tiêu chảy ở trẻ nhỏ
  • 30g xa tiền tử, bọc trong túi vải và sắc cùng 300ml. Đến khi cạn còn 100ml nước thì thêm đường trắng. Uống 1 thang thuốc sắc/ngày.
• Trị tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa
  • Bài thuốc 1: Hạt mã đề chín già sao khét, nghiền thành bột. Dùng 2g/lần cho trẻ từ 3 – 5 tuổi, 1g/lần cho trẻ từ 1 – 2 tuổi, 0,5g/lần cho trẻ dưới 1 tuổi. Dùng với nước đun sôi, có thể pha với đường trắng cho dễ uống. Uống 3 lần/ngày và trong 5 ngày liên tiếp.
  • Bài thuốc 2: 30g gừng tươi thái sợi, 50g hạt mã đề chín già sao vàng. Đun lửa nhỏ với khoảng 1 lít nước, đến khi cạn còn 250ml thì bỏ bã, lấy nước thêm đường đỏ. Dùng 15ml/lần cho trẻ từ 3 – 5 tuổi, 5ml/lần cho trẻ từ 1 – 2 tuổi. Uống 3 lần/ngày khi còn ấm.
• Trị kiết lỵ kéo dài
  • 30g xa tiền tử, đun lửa nhỏ cùng với 250ml nước đến khi cạn còn 100ml. Thêm đường đỏ 20g và uống hết trong ngày.
• Trị chứng bí tiểu
  • 2g cam thảo, 10g hạt mã đề, sắc với 600ml nước và đun lửa nhỏ khoảng 30 phút. Chia thuốc sắc thành 2 phần và dùng hết trong ngày.
• Trị viêm tử cung, huyết trắng
  • gạo tẻ 60 – 100g; bột phục linh, hạt mã đề chín già mỗi loại 30g. Bọc hạt mã đề trong vải xô và nấu cháo với gạo tẻ. Khi cháo chín thì bỏ hết bã hạt mã đề, cho thêm bột phục linh và nêm nếm đường vừa miệng, khuấy tan và đun sôi đều. Ăn 2 lần/ngày.
• Trị bệnh tiêu chảy mùa nắng
  • 100g đậu xanh, 25g hạt mã đề chín già. Sắc lấy nước, chia làm 2 lần và uống hết trong ngày.

Lưu ý khi sử dụng xa tiền tử

• Liều dùng tham khảo là từ 5 – 10g hạt mã đề ở dạng khô
• Có thể kết hợp cùng mạch môn để trị chứng ho có đờm, phế nhiệt
• Kết hợp cùng hạ khô thảo để trị hoa mắt, sưng đau, mắt đỏ
• Dùng cho người lâu ngày không đẻ được, hiếm muộn
• Không dùng cho phụ nữ có thai hoặc người âm thịnh dương suy, tỳ hư hạ hãm, dinh tinh hoạt tinh, tỳ vị hư hàn