Ngưu bàng tử

Ngưu bàng tử là gì?

• Quả ngưu bàng hay còn gọi là ngưu bàng tử là dược liệu được trồng khá nhiều nhằm mục đích chữa bệnh. Đây là vị thuốc mang nhiều tác dụng dược lý như bổ phổi, tiêu viêm, giúp chữa các chứng ho, đau họng, cảm sốt, phù thũng… Ngoài ra, ngưu bàng tử còn giúp nhanh lành thủy đậu, mụn nhọt và giúp thông tiểu.

----------------------------------------------------

Thành phần hoá học

• Người ta đã chiết xuất được từ quả ngưu bàng 25 – 30% chất béo (chủ yếu gồm các glyceride của acid palmitic, acid stearic và acid oleic), glucoside actin C27H34O11.H2O, alkaloid lappin. Khi thuỷ phân actin bằng acid nhẹ sẽ thu được arctigenin C21H24O6 và glucose.

Công dụng

• Theo y học cổ truyền
  • Ngưu bàng có vị cay, đắng, tính hành, quy vào 2 kinh phế và vị. Vị thuốc có tác dụng tán phong nhiệt, thanh nhiệt giải độc, tuyên phế, thấu chẩn. Ngưu bàng được dùng để chữa ngoại cảm biểu chứng, cảm sốt, ma chẩn, chữa sưng vú, sưng đau cổ họng, viêm phổi, viêm tai, giúp thông tiểu, nhanh khỏi thủy đậu, phong chấn, tiêu thũng, tiêu viêm, sát trùng. Ngoài ra, dược liệu còn làm mụn nhọt đang mưng mủ nhanh vỡ và khỏi.
  • Không sử dụng ngưu bàng tử cho những người tỳ vị hư hàn, tiêu chảy.
• Theo y học hiện đại
  • Ngưu bàng tử được sử dụng chữa các bệnh da liễu như lở loét, mụn trứng cá, hắc lào.
  • Dược liệu còn có tác dụng ở bệnh nhân tê thấp, đau và nhức xương khớp.

Liều dùng & cách dùng

• Sắc 6 – 10 g ngưu bàng tử uống mỗi ngày, có thể dùng riêng lẻ hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.

Bài thuốc kinh nghiệm

• Trị thủy đậu mọc trong miệng
  • Sắc uống dùng trong ngày các vị thuốc theo liều lượng sau: 8 g ngưu bàng tử, 6 g cát cánh, 3 g cam thảo.
  • Chữa thủy đậu mọc không hết ở trẻ em, nóng sốt, nghẹn ở cổ họng
  • Sắc uống các vị thuốc theo liều lượng sau: 5 g ngưu bàng đã được sao vàng, 1 g kinh giới tuệ, 2 g cam thảo. Sắc với 200 ml nước đến khi còn 50 ml thì lấy uống. Vẫn uống khi thủy đậu đã mọc được rồi.
• Trị cảm mạo, phù thũng, phù chân tay
  • Sao vàng 80 g ngưu bàng tử rồi nghiền thành bột. Dùng nước nóng hòa tan 8 g bột thuốc/ngày, chia làm 3 lần uống.
  • Trị cảm lạnh, trúng gió, sợ lạnh, ho, phát sốt, khô rát họng, có đờm vàng
  • Sắc uống 1 thang/ngày theo liều lượng sau: 5 g bạc hà, 12 g ngưu bàng tử, 6 g thuyền thoái.
  • Tán thành bột các vị thuốc sau: 40 g kim ngân, 24 g cát cánh, 20 g cam thảo, 16 g hoa kinh giới, 24 g ngưu bàng tử, 40 g liên kiều, 24 g bạc hà, 20 g đạm đậu xị, 4 g lá tre. Sau đó trộn đều, mỗi lần hãm 24 g bột với nước sôi, uống như trà. Dùng 3 – 4 lần/ngày tùy bệnh.
• Bài thuốc dưỡng âm bổ phế, chỉ khái huyết
  • Tán nhỏ thành bột mịn và trộn đều dược liệu theo liều lượng sau: 60 g a giao (mạch sao), 20 g mã đầu linh, 10 g ngưu bàng tử, 10 g chích thảo, 6 – 7 g hạnh nhân, 40 g gạo nếp đã sao. Đem sắc lấy nước uống, 8 g/lần uống.
  • Giảm đau, mát họng
  • Sắc uống 1 thang/ngày theo liều lượng sau: 12 g đại hoàng, 4 g bạc hà, 4 g cam thảo, 16 g ngưu bàng tử, 12 g phòng phong, 8 g kinh giới tệ. 
• Làm dịu cơn hen, trừ đờm
  • Sắc uống các vị thuốc theo liều lượng sau: 12 g kinh giới, 12 g ngưu bàng tử, 4 g cam thảo.
  • Trị phù thận cấp tính (theo kinh nghiệm của Diệp Quyết Tuyền)
  • Tán nhỏ và trộn đều dược liệu theo liều lượng sau: 6 g ngưu bàng tử (3 g đã sao, 3 g dược liệu tươi hoặc đã phơi khô), 6 g phù bình đã sao khô. Uống 5 g/lần x 3 lần/ngày, dùng nước nóng hòa tan bột thuốc rồi uống.

Lưu ý

• Không sử dụng ngưu bàng tử cho những người tỳ vị hư hàn, tiêu chảy.